PERUN GAUDE

Chileko egun garestiak atzean utzita, azkenean, duela pare bat egun iritsi ginen Perura. Aricatik (Chile) Tacnara (Peru), kolektiboetan egin genuen bidaia, eta milaka aduana pasa ondoren + interpol-en kontrola, azkenean iritsi ginen Arequipara.

Arequipa, Peruko bigarren hiririk handiena da, ia milioi bat biztanle ditu eta 2300m-tako altueran kokatzen da. Inguru erabat bolkanikoa du eta normala da maiztasunez lurrikarak egotea (gu iritsi baino hiru egun lehenago 5 graduko lurrikara jasan zuten!! Baina badirudi oso ohituta daudela kezkarik ez baita somatzen).

Egia esan, antzematen da Chilen ezagutu ditugun herriekiko desberdintasuna, eta badirudi berriz ere, Sucren gaudela. Nahiz eta hau aberatsagoa den, baditu hainbat antzekotasun Boliviarekin: jendeak itxura indigenagoa du; eraikuntza guztiak kolonizazio garaikoak dira; kalea gurutzatzea bizitza arriskuan jartzea da...

Baina bestalde, nahiko hiri garatua denez, erosotasun guztiak aurkitu ditugu (hegoameriketan gaudenetik dastatu dugun kaferik hoberena topatu dugu!!).

Eraikuntza zoragarriz beterik dago (monastegiak, jauregiak, elizak…) eta erdiguneko eraikuntza guztiak harri bolkaniko zuri ederrez eginak daude, baita gure hostal kutre bezain xarmangarria ere!!

Hala ere, inguru honetako ikusgarriena Colca kañoia omen da, munduko bigarren kañoirik handiena. Baina hori bueltarako utziko dugu, gaur gaueko 9:30etan Limara goaz eta!!

Pd: Lehenengo argazkia, Arequipako “tiko” taxiak dira; bigarrena aldiz, gabonetako zuhaitz azpian gure lagun katalan, frantses eta brasildarrarekin.

ITSASOZ BESTALDERA JOAN GINEN, ETA EZ GARA EGUNDO ITZULIKO...

Azkenean, iritsi gara Txilera! Pazifikoaren atarira. Gure lehen helmuga, San Pedro de Atacama izan zen, desertuaren magalean dagoen herritxo txiki eta xarmangarri bat. Etxetxo txiki txuriak, milaka “souvenir” denda eta dozena t´erdi jatetxe; dena “gringo”-z beteta. Herria polita bezain garestia (hegoamerikako herrialde pobreenetik (Bolivia) aberatsenera igaro gara ezustean).

Gure hurrengo geltokia Iquique izan da, Txileko iparraldeko kostan kokaturiko hondartza luzedun hiritxo bat. Hiru hilabete ostean, azkenean, gure ametsetako itsasoa ikusi eta dastatu dugu. Hiri hau surflari-en bilgunea da eta baita oporretara datozen hegoamerikar jendearena ere.

Pare bat egun daramatzagu eta sinestezina da horren gertu egonik, zenbateraino aldatzen den bizimodua leku batetik bestera. Hemen ibiligailuak, kaleak, super-merkatuak, garbitasuna… Euskal Herrikoaren parekoak dira (eta baita prezioak ere).

Horregatik, prezioarengatik, Txilen ahalik eta denbora gutxien pasatzea da gure asmoa; lehen bailehen Perura iritsi eta diru pixka bat aurrezteko. Beraz, bihar Aricara abiatuko gara, bertatik Perura (Tacnara) joateko.

Egun hauek izugarriak izan dira: desertutik itsasora, pobreziatik aberastasunera, kultura indigena itxietatik globalizazioz “zikindutako” jendartera, ia ezer ez dagoen herri galdu batetik denetarik dagoen hirietara … kontraesanez beteta gaude!

Eta kontraesanei indarra emanez, heldu dira gabonak (zuhaitzak apainduak, argiak kaleetan, abestiak edonon …) eta tiradun nikiekin gabiltza eguzkipean.

PARADISUA EZAGUTU DUGU: UYUNI

Hiru egun hauek hitzez azaltzea ezinezkoa da. Benetan paradisua ezagutu dugu.
Kilometroak eta kilometroak…Hutsaren erdian eta sentimenduz beteta. Zenbat eta zenbat gatz, hondar eta basamortu…!!

Uyuni, munduko gatz deserturik handiena da, eta zeinen txiki sentitu garen…!!

Lurrazpitik datozen litiozko burbuilak ukitu ditugu; arrainaren irlara igo gara (kaktus itzelez beterikoa); gatzez eginiko adreiluak ikusi ditugu; arrokazko zuhaitza ukitu dugu; heisserrak ikusi ditugu; sumendien artean ibili gara (Ollague); kolore desberdinetako lakuak ikusi ahal izan ditugu (flamenkoz beterikoak) guztien artean ikusgarriena “Laguna Colorada” deritzona 4700 metrotan, gorri gorria; arrokazko zuhaitzean zintzilikatu gara; terma ikusgarri batzuetan murgiltzeko aukera izan dugu 5000 metrotara; goizeko lauetan esnatu eta fumarola artean ibili gara…eta azkenean, San Pedro de Atacaman, Chilen, gaude.

Hurrengo helmuga: Iquique (Chile)

GERO ARTE, SUCRE

Ocuri atzean utzi, Sucren igaro ditugu azken hamar egunak. Hasiera txundigarria izan zen, bi hilabete mendi artean pasa ondoren, sinestezina iruditu zaigu ez garela berriro hara itzuliko. Eskolan udako oporrak izanik, unibertsitateko lanak bukatzeari ekin genion ahalik eta bizkorren bidaiatzen hasteko. Hala ere, zoragarriak izan dira egun hauek.

Nabaritzen da jada bi hilabete daramatzagula putzuaren bestaldean eta pixkanaka, hemen ere lagunak egin ditugu; eta ez nola nahikoak gainera; artisautzaz bizi diren mediku eta ingeniari bat (Xavier eta Alonso) eta beraien kuadrila osoa, hauek ere gehientxuenak artisauak. Argazkian euren denda eta gure lagun gertukoenak agertzen gara, bidaiatzera irten aurretiko agur- afarian. Zenbat ordu pasa ote ditugu denda honetako alfonbraren inguruan matea edanez, ardoa dastatuz, afari bat edo beste eginaz, hitz- aspertu sakonetan …

Egunak bizkor igaro dira Sucre aldean, eta bertan etxean bezala sentitzen gara honezkero: Anitak jaten ematen digu egunero, Martinek gure anaia gaztea dirudi, Gaton (gure tabernan) VIP bezero bilakatu gara, eta egunero zuku, natxo, eta nahi dugun guztira gonbidatzen gaituzte … Zer gehiago eska genezake?

Zaila egin zaigu hiri maitagarri hau atzean uztea, baina aldi berean, gure bigarren etapari hasiera emateko irrikitan gaude. Ea zer ekartzen digun etorkizunak …

AZKEN ESKOLA EGUNA, UDAKO OPORREN AURRETIK

Gaurkoa izan da Canchas Blancasen egin dugun azken eskola eguna. Goizean goiz, urduri, esnatu, aurrez erositako txokolate, esne, azukre eta galletak motxilan sartu eta betiko bideari ekin diogu.

Eskola iritsi orduko, ikasleetako baten amaren laguntzaz txokolatea prestatu dugu (ximaurrez piztutako suaren bidez) a ze usaina!!

Dena prest utzita, astelehenero bezala, bandera igoera eta Boliviako hereserkia abestu ditugu. Ondoren, gela barrura sartu eta gosariari ekin diogu. A ze txokolate festa!! Eramandako 11 galleta paketeak irentsi dituzte, bertan emandako ogiarekin batera…!! Espero dugu gaur gauean gure erruz tripako minik ez izatea…!

Mahai giroan pasa zaizkigu lehenengo orduak, azken aldiz umeetaz gozatu eta melankolia puntua gorputzetik ezin kenduz. Aukera aprobetxatuz, gure oparitxoa eman diegu (bi hilabete hauetako argazkiz osatutako mural handi bat).

Gosaria dastatu ondoren, aurreko asteetatik prestatzen gabiltzan antzerkia antzeztu dugu: Pachamama izenekoa (ama lurra). Hau bukatzean konturatu gara bi hilabete hauen amaiera ere heldu dela, eta umeak gainetik ezin kendu pasa zaigu azken ordua: alde batetik bat, bestetik bestea, bizkarretik zintzilik pare bat, mangatik tiraka beste bost… gogorra izan da umeei agur esan eta berriro itzuliko ez garela onartzea.

Bi hilabete hauetan errutina errepikakor batean sartuak egon gara, eta ez gara ohartu zenbaterainoko lotura sortu den umeen eta gure artean. Euren eguneroko galdera bera izan da beti: “¿vais a venir mañana?” eta oharkabean beti baiezkoa erantzuten genien. Gaurkoan ordea, ezezkoa erantzun behar izan diegu eta zaila da sinistea bihar, berriz ere, ez diogula bide berari ekingo.

Momentu zoragarriak eta momentu gogorrak bizi izan ditugu eskola honetan: poza, inpotentzia, pena, amorrua, zoriontasuna… azken finean, idatziz ezin dira denak gorde eta gure oroitzapenetan soilik geratuko dira betiko.

Hitzez adierazi nahi genituzke hainbat eta hainbat bizipen, baina askotan ezinezkoa da ikusten duguna sinistu, barneratu eta azaleratzea.

Eskerrak ematea baino ez zaigu geratzen, ume hauek guztiak ezagutzeko eta beraiekin bizitzeko aukera eskaintzeagatik. MILA ESKER CANCHAS BLANCAS!!

EBALUAKETA CANCHAS BLANCAS-en

Egun hauetan ikasleen ebaluazio egunak izan ditugu Canchas Blancas-eko eskolan. Irakasleak honen berri eman zigunean nahiko txundituta gelditu ginen biak. Izan ere, gure ikasleek arazo ugari dituzte orokorrean egunero ematen ditugun gaiekin.

Honela, iritsi zen matematikako ebaluaketa egiteko eguna. Irakasleari zer prestatu zuen edota nola ebaluatu behar genituen galdetzean, dozena bat ariketa aritmetiko arbelean idazteko eta eurek orri batean erantzun behar zituztela erantzun zigun. Bigarren mailakoek hiru batuketa, hiru kenketa eta hiru biderkaketa egin behar izan zituzten; eta hirugarrenekoek, berdina hiru zatiketa gehituaz. Emaitzak nahiko kaskarrak izan ziren orokorrean, ez baitituzte prozedura hauek ondo menperatzen. Baina hala eta guztiz ere, euren azken kalifikazioa azterketa honen araberakoa izango da.

Gaurkoan, lenguajeko azterketa izan dute. Goizean irakasleari galdera bera egin diogu: “Zerbait prestatua al duzu azterketan galdetzeko?” eta honen erantzuna ezezkoa izan da. “Ustedes, profesoras, tienen en los cuadernos de los alumnos los temas que se han trabajado. De ahí escojan unas cinco preguntas y que ellos las respondan.” Hori horrela, nahiz eta gure kriterioekin bat ez etorri, goiz osoa azterketa hau egiten igaro dute haurrek:

- Antes de la p y b se escribe m
- Sinonimos y antonimos
- Escribir una carta y deiferenciar sus partes
- Abreviaturas
- Escribir un poema
- …

Gure ustez, ez da ebaluatzeko biderik aproposena, ez baita ikaslearen lana, ahalegina eta garapena ebaluatzen; baizik eta, azken azterketa batean oinarritzen baita kalifikazioa. Hala eta guztiz ere, honela igaro ditugu bi egun.

JALLP´A ÑAÑTA

Sucren ohiko da kalean haurrak lanean ikustea: zapatak garbitzen, musu- zapiak saltzen, gelatina saltzen… eta baita aldizkariak saltzen ere.

Aldizkari hauetako bat haurrek idatzitako artikuluez osatzen da (Jallp´a Ñañta), euren marrazkiak, errezetak, komikiak, denbora- pasak… horretaz gain, egun Bolivian haur langileen egoeraz datu errealak adierazten dira. Guzti hau 3 BOV-en truke. Aldizkari honetako aste honetako alean iritzi artikulu interesgarri bat topatu dugu eta gure blog-ean publikatzea erabaki dugu.

“Se estima que en el mundo hay 158 millones de niños, niñas y adolescentes trabajadores comprendidos entre los 5 – 14 años de edad que están trabajando, esto equivale a uno de cada seis niños en el mundo, considerando la edad, este dato estadístico es alarmante.

Es inportante recordar que el 1º de mayo de este año, se desarrolló una marcha por las calles de Sucre y que los protagonistas de esta marcha fueron niños y niñas que trabajan, aunque todos ellos caminaron con orgullo y diginidad, acompañados con banderas y pancartas relacionadas con la promoción y defensa de sus derechos. Creemos que es importante reflexionar sobre la situación de estos niños y adolescentes trabajadores, que desde muy pequeños tienen que luchar para ejercer sus derechos fundamentales como el acceso a la salud, alimentación, a la educación, etc. No importa si estamos en Sucre o en cualquier otra parte del mundo, o si vivimos una u otra coyuntura politica y social, deberiamos pensar que no es normal que los niños trabajen…”

REGLA- REGLON

Canchas Blancas eskolako irakasleak aurkikuntza berri bat egin du: REGLA REGLON. Aurkikuntza berritzaile honek denok ezaguna dugun “abakoa” pre- historiako tramankulu gisan uzten du. Erregela hau, ikasleek txiki- txikitatik erabiltzen ikasten dute, batuketak eta kenketak egiteko.

Regla- reglon gailu hau, gaur ostirala, azaroaren 12-a, Eliseo irakasleak Ocurin aurkeztu du, proiektu berritzaileen lehiaketa batean. Proiektu guztien aurkezpenak ikusi ostean, eta defentsa hitzaldien ondoren, proiektu hoberenak diru- sari bat jaso du eskolerentzat.

POTOSIKO 200.URTEURRENA

Azaroak 10, Potosiren (bizi garen probintziaren) 200.urteurrena.
Goizean goiz jaiki, eta egunak itxura desberdina hartu du. Goizeko 5etatik txaranga soinuak sartu dira gure logelako leihotik.

Goizeko 10etan gure ikasleekin bildu gara desfileari hasiera emateko. Izan ere, Bolivian festa guztietan dute protagonismoa desfileek, baina gaurkoan parte hartzeko aukera izan dugu. Militarrak izango bagina bezala, txarangaren erritmoan iritsi gara plazara. Bertan Boliviako ereserkia entzun eta abestu dugu eta ondoren, hemengo jende nabarmenenek hartu dute htiza. Eta ondo hartu ere!!

Honen ostean desfilean jarraitu dugu herriari beste buelta bat emanez, eta plazara iristean IPTK-ko langile guztiekin sarrera egin dugu arkuen azpitik (ze lotsa pasa duguna, mesedez!!).
Bukatzeko kriston bazkaria prestatu digute IPTK-ko beste proiektu bateko kideek (CEMPRUR-eko kideek, hain zuzen ere. CEMPRUR emakumeen eskubide eta formakutza bermatzen dituen proiektua da).

Haragia dastatzeko aukera izan dugu eta proteinaz bete ditugu barrenak, bagenuen beharra eta!!

BERRIZ ERE ESKOLAN

Bigarren hilabetea hasi dugu Canchas Blancaseko eskolan. Duela astebete bueltatu ginen Sucretik Ocurira eta berriz ere eguneroko bideari ekinda gaude: astelehen goizean banderaren igoera; asteartean matematika (biderketak eta zatiketak); asteazken hau (alegia bihar) berezia izango da, Potosiren (bizi garen probintzia) urteurrena denez, ikasle guztien desfile handi bat egongo baita Ocurin (gaurko goiz erdia pasa degu banderak egiten!!); ostegunean berriz ciencias sociales (auskalo zer ematea tokatuko zaigun oraingo honetan!!) eta ostiralean Eliseok bere asmakizun baten aurkezpena egingo du udaletxean. Beraz, ostiral honetan ere jai izango dugu. Aste berezi eta motza, beraz.

Irudian, astelehen goiza; banderaren igoeran Boilviako ereserkia abesten gure ikasle guztiak.

BESTE EGITEKORIK GABE, OGIA EGITEN

Larunbata da Okurin. Goiz osoa pasa dugu argi indarrik gabe eta badirudi azkenean bueltatu dela.

Beste egitekorik gabe, ogia egiten jardun dugu gaurkoan, orduak nola ahala, igaro behar baitziren. Gainera, aste honetan Ocurin ez da ogirik egon, antza denez, okina oporretan baitago.

IPTK hutsi dago, ikasleek ikasturtea atzo amaitu zuten (gure umeei oraindik hilabete falta zaie) eta irakasleak Sucreko bilera batean daude bildurik. Beraz, Ocurin Maier eta Maddi, bakar bakarrik! Zer egingo zaio ba! Gutxienez, arratsalderako dutxa izango dugulakoaren esperatza dugu…ea argiak zenbat irauten duen!!

Ogia nahiko ona atera da lehenengo aldia izateko, nahiz eta prozedura erdian labea gasik gabe geratu den. Erdi egina beraz, baina jateko modukoa, beti ere. TODO BIEN!!

JUANCITO PINTO BONOA

Bost urte dira Juancito Pinto bonoa abian jarri zela. Egun, bono honek 200 boliviano (20 bat €) ematen dizkion ikasle bakoitzari urtean. Diru kopuru honekin, hemen, gauza asko egin daitezke. Aurten 1,9 milioi ikasleri bermatuko die ikaskuntza.

Bono honek 12 urteko haur baten izena darama. Juancito Pinto Alto de la Alianza-ko gudan erahila izan zen Bolivia defendatzeagatik. Pazifikoko gerratean (1879 – 1880) Bolivia eta Peru arteko aliantzak, Chileren aurka egin zuen. Bertan, Juancitok ikasleek ikasgeletan jarraitzea ziurtatu zuen eta honen ondorioz, matrikulazioak gora egin zuen.

Atzo bueltatu ginen Sucretik, eta gaur gure lehen eguna da berriz ere Ocurin. Arazotxo batzuk izan direla eta, oraindik ezin izan dugu gure etxean sartu eta IPTK-k jarri digun logela batean pasa dugu gaua.

Goizean esnatzean, ez dugu Sucreko kafe goxoa dastatu, baina nola ahala goizeko tripazorriak baretu ditugu. Eta gaur ez dugu eskolarik, gure ikasleek bono hau kobratzen baitute.

Egia esan, Canchas Blancas eskolako ikasleek diru- laguntza honen premia dute. Izan ere, aurrez aipatu izan dugun moduan, oinarrizko baldintza eta eskubideak izateko aukera baitute. Juancito Pinto bonoari esker, gure 28 ikasleen eskolaratzea bermatzen da.

OXIGENAZIO ASTEA

Sucrera jetsi ginenetik jada astebete pasa zaigu konturatzerako. Ederregia da bizitza hemen beheran, eta egia esan nahiko gogorra ikusten da hemendik Ocuriko bizimodua.

Aste hau zoragarria izan da. Deskonektatzeko aukera izan dugu eta beharra ere bagenuen. Indarrak hartu ditugu berriz ere datorren asteei aurre egiteko: otordu goxoak dastatu ditugu; eskurtsio desberdinak egin ditugu; merkatuan barrena egunero galdu gara; Junin kalea goitik behera zeharkatu dugu behin baino gehiagotan; konpretara eta dena jun gera!!; parranda bota degu halloween gauean; 25 de mayo plazan bankuan eserita eguzkia hartzen eta jendearen joan etorria aztertuz pasa ditugu orduak; pultserak egiten ikasi dugu; jende desberdinarekin harremandu gara; kafe goxoak hartu ditugu; fruta desberdina eta elikadura osatuagoa gauzatu dugu; Nayra eta Martaz behar bezala agurtu gara, eta abar luuuze bat.

Maitagarria da Sucre, baina dena emateko prest goaz, berriz ere, Ocurira!!

ABENTURA EGUNA

Atzoko eguna desberdina izan zen. Zenbat emozio! Zenbat abentura!

Abestiak dioen bezala “knocking on heaven`s door”, paradisuaren atean joka ibili ginen.

Goizean goiz esnatu eta 7tarako gure bila etorri ziren (harrituta denok, horren puntual azaldu zirelako). Gauzak ondoegi zihoazen, baina laster izan genuen lehen ezustekoa. Gasolina botatzera joan eta diesela bota beharrean, depositoa gasolinaz beterik!! Ordubete luze pasa genuen gasolina atera eta diesela sartzen, baina azkenean, bideari ekin genion! Hori bai, izugarrizko kolokoia hartu genuen (gasolina usaia inpresionantea zen…eta beroa latza!!).

Tarabuco eta Icla pasa ondoren iritsi ginen Uyunira (no el salar, beste bat baizik). Bailara beroa, baina ohituta gaudenerako nahiko tropikala, izugarri polita. Bertan, hamaiketakoa egin eta gomak puztutzeari ekin genion. Nekatu ere, egin ginen! Baina azkenean, dena prest, eguerdiko 1ean ekin genion ibaian behera, eguneko lehenengo abenturari.

Zoriontsu eta harriturik, horrelako parajeak ez dira egunero ikusten…ze lasaitasuna! Entzuten zen zarata bakarra haizearena eta bertako intsektu batzuena besterik ez zen.

Korrontean behera joan zitzaizkigu orduak eta indarrak, eta hiru bat ordu errekan behera pasa ondoren, azkenean heldu ginen helmugara. Bertan gure zain zeuden kotxeetan, eta errekatik ateratzeko lokatzerekin borrokan ibili ondoren, Iclarantz abiatu ginen bazkaltzera.

Indarrak hartu, eta ilunak harrapatu ez gintzan, atsedenik gabe ekin genion kañoien jetsierari.
Hura ere itzela! Pare bat orduz ibili ginen ur eta arroka artean eta neka neka eginda iritsi ginen berriz ere Iclara.

Gaueko 10etan iritsi ginen Pachamamara, hezurretarainoko hotzarekin. Dutxa beroa hartu eta lo seko geratu ginen segituan.

Egun bikaina, benetan!

PACHAMAMA, GURE BIGARREN ETXEA

Boliviara iritsi ginenetik gure etxe bilakatu da Pachamama hostala. Bertako jende atseginak etxean bezala sentiarazten gaitu. Beti ditugu ateak zabalik eta gure gela, 1 zenbakia, guretzako prest!!

TARABUCO

Igande goiza zen Sucren eta Pachamaman lo gozo- gozo egin ostean, goizeko 7:30etan herriko plazan geratuta geunden gure lagun Alejandrorekin.

Pertsonaia xelebrea inondik ere, pultserak, eraztunak, belarritakoak … egiten ditu bere esku trebeekin, zein baino zein originalagoak. Bestalde, psikoanalista da eta kalean bizi diren haurrei artisautza ikastarotxoak, malabareak, musika … eskaintzen dizkie.

Alejandrorekin, bere lagun peruarrarekin eta Vale nexka alemaniarrarekin, goizean goiz oinez hasi ginen Sucre bailaratik mendian gora; bizkarrean gitarra eta artisautzaz betetako zakuak genituelarik. Orduerdi aldapan gora egin eta gero, azkenean, iritsi ginen Tarabucoraino eramango gintuen “autobusera”.

Ordu eta erdiko bidea egin genuen 8 BOV-en truke (jakin dugunez, tour turistikoak ere badaude igande goizetan, 200 BOV-engatik).

Iritsi orduko, herriko plazako kolore bizi eta anitzek gure begiak bahitu zituzten. Hura zen hura oihal festa! Hamar komunitate desberdinetako indigenak biltzen merkatu honetan igandero, eta turistez gain, herri guztietako biztanleak bertaratzen dira erosketak egitera. Momentu batez, Euskal Herriko azoka herrikoi batean sentitu ginen ibiltari.

Gure bueltaxka eman eta zenbait gauza erosi ondoren, gure lagunengana bueltatu ginen plazaren iskina batera. Bertan izugarrizko giroa zegoen: zuzeneko musika “pachamama” abestia kantatuz; Vale llama beltzaren ile lakarrarekin pontxo bat egin nahian Alemaniako negu hotzerako; Alejandro eta peruarra pultserak egiten; beste bi mutil frantses tertulian… eta gu biak, espektakulo hippi honen erdian, pultserak egiteari ekin genion. Ez da kontu erraza, baina badakigu denborarekin lortuko dugula, Alejandrori esana baitiogu Sucren gaudenetan plazatik pasa eta erakusteko. Hobe eskuak sei behatz balitu…!!

SUCRERANTZ FABIANEKIN

Kontakizun honek ez du argazkirik, ezin baitago atzoko bidaia adierazi dezakeen argazkirik. Nola bildu une batean horrenbeste sentimendu eta emozio…

Nola esan, nola adierazi bidaia hau…hiru astez mendi artean isolaturik igaro ondoren, azkenean atzo, arratsaldeko 7etan abiatu ginen Sucre aldera. Luzea izan zen itxoinaldia (12tan atera behar zuen kamioia arratsaldeko 7tan atera zen).

Denbora luzez haize hotsa izan da entzun dugun melodía bakarra, eta poz handiz sartu ginen honaino ekarriko gintuen kamio zaharrean.

Fabian IPTK-ko langilea da, 34 urte ditu eta 10 daramatza mendietan barrena bidai hauek eginez, bere kamioiarekin janaria banatuz komunitate desberdinetan. Gizajoa lur jota zegoen atzoko honetan, eta koka hostoei eta musika altuari esker loa eta gosea baretu zituen.

Zoragarria izan zen Okuritik ilargiaren argitan atera eta bidai osoa mendi artean bestelako argirik gabe igarotzea. Lurra planetatik at ginela zirudien, albo batera eta bestera begiratu eta ilargi beteak argituriko paisaia besterik ez zegoen bertan.

Gure begiak gustora baziren, gure belarriak ere zoriontsu ziren momento horretan. Negar malkoak atera zitzaizkigun pozaren pozez, eta ilusio horrekin iritsi ginen argi beraren azpian Sucrera.

Politak izan ziren bidaieko zenbait momentu (Fabian abesten eta gu biak saltoka, eta ez espreski dantzan genbintzalako, bidean topatzen genituen zulo eta harri puskengatik baizik).

Ipurdiko minez iritsi ginen gure etxea bilakatu den “Pachamamara”, eta Martin gixajoa esnatu genuen goizeko ordubatean, gela bat eman ziezagun.

Halako batean, zibilizazio erdian ikusi ginen berriz ere, eta ohe “on” batean sartu orduko hartu gintuen loak.

Gaur goizean esnatu, eta benetako kafea dastatu dugu, Joy Ride kafetegi mistiko honetan.

Eta hemendik gabiltza idazten.

JULIAREN PASTEL-FESTA

Atzo gaua berezia izan zen Ocurin. Gaur Serafinaren urtebetetzea denez, bere lagun Juliak sekulako pastela egin zion. Arratsalde osoa sukaldean pasa zuen eta hainbat bizkotxo egin zituen, mota guztietakoak: bainilazkoa, txokolatezkoa, melokoiarekin bañatutakoa … Egunero bezala herritik igotakoan, gure IPTK-ko salatxora sartu ginen eta hura usaina!

Korrika batean lauok sukaldera azaldu ginen, eta ia ia negarrez hasi ginen pozaren pozez. Hura pastel- festa! Pare bat ordu pasa genituen berarekin berriketan pastel haundi hura bukatu zuen artean, eta bitartean, argazki- erreportaia egin genion prozesua laburbilduz.

Azken emaitza, itzela izan zen: lau pisu bizkotxo (bainilazkoa bi eta txokolatezko beste 2) tartean melokotoia eta esne- gozoa zutelarik. Ondoren, guztia melokotoi zukuaz eta bainila- uraz busti zuen. Gero, nataz estali zuen dena eta apaingarriak jartzeari ekin zion. Behin dena apain- apain jarri ostean, berak aurrez egindako bitxi- goxo laranja batzuk jarri zizkion eta azken ikutua txokolate elurtuaz eman zion.

Ilunpetan toki frexko batera lagundu genion, bertan pastela gu bezalako gozozaleengandik babestu zezan.

EGUERDIROKO BERMUTA

Eguerdiro legez, eskolatik leher eginda Ocurira bueltatzen garenean, gure vermut espeziala izaten dugu zain, indarrak hartu eta IPTK-raino igo ahal izateko. Berezia da, lau bolibianoren truke erositako coca-cola mixerable bat besterik ez baita. Ez da gauza handirik, baina nahikoa gure eguneroko errutinan etenalditxo bat egiteko eguzkiaren azpian eta alkaldiako eskaileretan, herriko plazari so. Hortxe izaten ditugu elkarrizketa sakon, edota isiltasunik gozoenak.

Grazia egiten diegu herriko biztanle apurrei, bertan gaudela adi adi begiratzen baikaituzte irribarrea ahoan dutela.

“Gringoak” gara beraientzat.

MARTA ETA NAYRAREKIN

Llevamos un mes conviviendo con estas dos preciosidades canarias. Han sido muchos los momentos que hemos compartido, a pesar de que no es mucho tiempo. Esta foto esta tomada en la salita del IPTK, con nuestras amigas las moraditas que nos quitan todas las penas, y el cenicero de diseño. Son muchas las horas que hemos pasado en estos sofás, y todavía las que nos quedan!! Dentro de poco nos dejan solas…pero todavía nos quedan unos cuantos momentos que compartir…como el dia de la aventura que pasaremos cerca de Sucre. Gracias por hacer mas amenos estos días tan increíbles.

BAMBOLEO

Gaurkoan jolas berri bat aurkeztu diegu gure ikasleei. Euskal Herritik ekarri genuen kometan erositako jolas kooperatibo hau. Jolas honetan denok gara galtzaile edo irabazle, eta ikaragarri gustatu zaie haurrei. Zaila izan da oreka mantentzea, baina saiakera askoren ostean, azkenean lortu dugu pieza guztiak jarri eta kentzea.

GURE LAGUN TXERRIARI JANA EMATEN

Egunero bezala, gaur ere gure lagun Mantzanillari (horrela bataiatu degu) janaria atera diogu. Segundu gutxiko kontua izaten da, gure etxe alboan pasatzen du bizitza eta janaria atera bezain laister usaindu eta begien itxialdi batean janariak agur esaten du.

MARTA ETA NAYRA PEAÑAN

Enfermeritzari buruzko gauza handirik ez dakigu, baina hilabete bi enfermera kanariarrekin igaro ondoren, beraien jakituriak banreratzen goaz. Aurreko aste honetan Peañan izan dira biak. Lekua zoragarria, zuhaitz eta mendiz inguraturiko haran ikusgarria omen da. Hori bai, komunikazio aldetik erabat isolaturik pasa dute astea, inolako argi iturri eta koberturarik gabe.

IPTK-ko “auxiliar de enfermería”-ko ikasleeki izan dira bertan, hauen praktikaldia gainbegiratzen. Bertako kontakizunen artean, aipagarrienetako iruditu zaigu argazkian ikus daitekeen hura. Hemen hórrela pixatzen dituzte umeak (berdin du zein adinekoak diren).

Igandean iritsi ziren erabat gosetuta eta lehertuta. Nayra oraindik ez da errekuperatu, egunean
10 bat bokata jaten ditu gutxienez!!

GURE LAGUN INMA- ri AGURRA

Bidaia honetan zehar, jende ugari ezagutuz goaz. Eta pixkanaka- pixkanaka aldatuz doaz gure inguruak. Sucrera heldu ginen lehen egunean Inmarekin topatu ginen Pachamama hostalean. Ez darama denbora gehiegi hemen, baina bai nahiko guri lehen aholkuak emateko. IPTK-rekin lanean ibili da eta orain Ecuador bidean izango da.

Berarekin solasaldi ederrak izan ditugu mila eta bat gairi buruz, afari goxo bat "El Parrillin" erretegian eta azken egunean, Ocuriko gure egongelatxoan guztion artean Huari (zerbeza) batzuk hartu eta musika pixka bat entzunaz, parrandatxo txiki bat bota genuen azken agurra emateko.

Mila esker Inma eta hurrengo bat arte!

Argazkian: Nayra, Mauricio, Maddi, Inma, Omar, Maier, Susi, Eduardo, Celia eta Max.

ASTELEHEN BAT CANCHAS BLANCAS-EN

Goizean goiz Okuri-tik irten eta eguneroko ibilalditxoaren ostean, Canchas Blancas-era iritsi gara. Ikasle guztiak (28ak) ilaratan jarrita daude, eta irakaslea euren buruetan zorri bila dabil makila eskuan hartuta. Buruan zorriak izanez gero, edota azkazalak zikinak, makilakada bana ematen die.

Ondoren, banderaren igoera tokatzen da, astelehenero bezala. Ikasleak ilaratan mantentzen diren bitarteak, irakasleak eskolako musika aparagailu bakarra jolastokiraino eramaten du eta Boliviako ereserkia hasten da. Guztiek, nola edo ahala, abestu ondoren, bandera eskola kanpoan tente jarria dago iada. Aste berri bati hasiera eman diogu.

BABARRUN JANA OCURIN

Zaila askotan herrimina gainditzea, baina gure irtenbidea Tolosako babarrunekin afari bat prestatzea izan da gaurkoan. Ez ditugu baliabide egokienak, baina “te- ontzi” bat nahikoa da sabela gozatzeko. Osagaiak: Euskal Herritik ekarritako babarrunak, Ocuriko patatak , zanahoriak eta tipula. On egin! Lastima txorixorik ez dagoela hemen, nahiz eta txerriak alde guztietan izan.

OCURI-KO GURE ETXEA

Ia hilabete daramagu lau mila metrotara dagoen herrixka honetan. Eta dagoeneko, gure etxe bilakatu ditugu, hasiera batean arrotz zitzaizkigun lau pareta hotz haiek.

CANCHAS BLANCAS-EKO ESKOLA

Badirudi berrogeita hamar urte atzera egin dugula. Hemen, izarretatik eta ametsetatik gertuago gaudela dirudi, akaso, mendi garaien tontorrean gaudelako. Baina, hala eta guztiz ere, hemen denbora gelditu egin zen hezkuntza alorrean.

Entzunak genituen gure aiton- amonen ahoetatik, irakasleak jotzen zieneko garai haiek. Baina ez genuen sekula ere pentsatuko, 2010.urtean, gure begiekin ikusiko genuenik. Okuriko irakaskuntza errealitateak ez dauka zer ikusirik, guk jaso eta ikasi dugunarekin. Canchas Blancas maila- anitzeko (multigrado) eskola da. Bertan, haur hezkuntza eta lehen hezkuntzako lehen, bigarren eta hirugarren mailak batzen dira. (Irakaslearekin hitz eginez jakin dugunagatik, legez kontrako egoera da).

Ez daramagu denbora gehiegi eskola honetan, baina nahikoa izan da bertako errealitatearen lehen hausnarketa batzuk gauzatzeko.

Lehenengo eguna oso gogorra izan zen. Eskolara iritsi eta irakasleak hiru taldetan banatuko ginela azaldu zigun: haur hezkuntzakoak eta lehen mailakoak berarekin, hizkuntzaren mugak direla eta (quechua dute euren ama hizkuntza); bigarren mailakoak eta hirugarrenekoak gure kargu geratzen ziren, eta baita eguneroko plangintza ere. Gure artean erabaki genuen mailak nola banatu (bigarren mailan Maddi eta hirugarrenean Maier).

Hortik aurrera jakin ahal izan dugu, asteko egun bakoitzean alor bat lantzen dela (astelehena: lenguaje; asteartea: matematika; asteazkena: ciencias naturales; osteguna: ciencias sociales; ostirala: errepasoa).

Ikasgelara sartu ginean erabat adoktrinatutako haurtxoekin topatu ginen. Ez dute duten adinaren itxurarik, ez kanpotik eta ez barrutik ere; kanpotik umeago badirudite (elikadura gabezia dela eta), barrutik umeak ez dira ume.

Lehen egun hauetan bereziki irakasleari arreta jarri genion, bere jardunarekiko interesa baikenuen, eta ez genuelako ziurtasunik nola ekin lanari. Honela, ikusi ahal izan genuen makila bat baino gehiago zituela gelan sakabanaturik, eta umeren batek bere gustukoa ez zen zerbait egitean, eskuaren gainaldean edota buruan jotzen ziela. Egunak aurrera, bere jarrerari azalpen bat bilatzen saiatu gara, eta bere egoerak guzti hau justifikatzen ez badu ere, ez da xamurra bere bizimodua.

Irakaslea Canchas Blancas izeneko herrixka batean bizi da. Okurin gauza gutxi badago, herri honetan ez dago ezer: dozena bat buztinezko eta lastozko teilatudun etxe eta eskola. Eliseo, hau baita irakaslearen izena, eskolaren ondoko etxetxo batean bizi da. Etxearen erdia irakaslearen bulegoa da eta beste erdia bere logela- sukaldea. Izatez, Oruro hirikoa da eta oraindik ez dakigu zergatik dagoen hemen. Oso hitz gutxiko pertsona da, nahiko hotza, urruna eta autoritate beharra du uneoro. Uler dezakegu oso gogorra izan daitekeela bizimodua ia inolako harreman sozialik gabe, lau pareta horietatik ia atera gabe eta erabat isolaturik. Gainera, lau seme-alaba ditu eta ez ditu apenas ikusten. Gogorra izango da baita ere, maila desberdinetako 28 umeei ikaskuntza oso bat eman ahal izatea. Gogorra den bezala, ia baliabiderik gabeko eskola batean jardutea.

Honek guztiak bultzatuta, gure hausnarketetako bat unibertsitatean ikasi dugun kontzeptu batekin lotura izan da: “ikasitako indefentsioa”. Zakur haiek janari bila elektrizitatedun hesiaren kontra behin eta berriz salto egiten zuten, baina azkenean etsiturik euren ezintasuna onartzen zuten; eta errefortzua begi aurrean izan arren, aurrera egiteko gai ez ziren. Gure ustetan, Eliseori antzeko zerbait pasa izan zaio. Bere irakasteko grina nonbait galdua du, beharbada egoera eta baldintzek eraginda.

Hasierako une hauetan hainbat gauzek erabat txunditurik utzi gintuzten: irakaslearen bulegoan ikas- material dexente dauka, baina ez dio erabilpenik ematen; ikasle bakoitzak bere eguneroko lanak egiteko kuaderno bat du, eta ondoren, garbira pasatzeko beste bat (alegia, egun osoa idazten pasatzen dute); gelan zehar sakabanaturik dituen makilak; ikasgela hotza, iluna eta hautsez betea dago; egun bakoitzeko gai bakarra lantzen da; ikasle bakoitzak bere ikas- materiala du (arkatz bat, margo gutxi batzuk, ezeztekoa eta erregela) eta ez duenari ezin zaio utzi, hau da, ez dute ezer elkar- banatzen; askotan, ez datoz bat ikasleen maila eta eman beharreko gaia; hizkuntza mugez haratago, irakasleak ez du kontuan hartzen euren ulermena; irakasleak ez du denborarik hartzen hainbat arlo jorratzeko (psikomotrizitatea, soinketa, musika, plastika …) ; hasi ginen egunetik gaurdaino, haur hezkuntzako ikasleak hizkiak lantzen ari dira eguna joan, eguna etorri, egunean sei orduz …

Ikusi ahal izan ditugun beste gauza harrigarrien artean, haurren elikadura aipatzea beharrezko ikusten dugu. Lehen egunean, begiak zabal- zabalik gelditu ginen ikusi genuenarekin. Haurrak eskolara heltzen direnean, egunero, etxetik ekarritako elikagaiak (patata edo arraultza) balde handi batean botatzen dituzte, eguerdian arrozarekin batera jateko. Horixe da beraien eguneroko otordu garrantzitsuena. Ondoren, gosaria ematen diete: ogi zati lehor bat eta basokada bat irin- ur. Elikadura hau dela eta, haur askok elikadura gabeziak dituzte, eta ez dute duten adinerako izan behar luketen energia (jolasak egitean berehala nekatzen dira edota ez dute gogorik).

Guzti honengatik, ia ezinezkoa da ikasi dugunarekin alderatzea hemen bizi dugun errealitatea. Gertaera konkretu batetik abiatzearren, gaur bertan, ikasle batek beste bati, izugarrizko ukabilkada eman dio bizkarrean, horrenbeste, umea lurrean negar batean utzi duela denbora luze batez. Egoera hau ikusirik, Eliseok izan duen esku- hartze bakarra lurretik berehala altxatzeko esatea izan da. Baina gu biok ezin izan gara begira geratu eta irtenbide bat aurkitzearren, elkarrizketari ekin diogu. Bakoitzak ikasle batekin jardun dugu eta ez dugu ezertxo ere lortu. Jipoia eman diona ez da barkamena eskatzeko gai izan eta bere galdera hauxe izan da: “Nola eskatzen da barkamena?” ; jipoia jaso duenak berriz, denbora luze baten ostean negar egiteari utzi dio eta gauzak bere horretan geratu dira. Honelako egoeren aurrean, oso zaila da irakasle gisan esku- hartzea, besteak besteak orain artean irakasleak jo egin baititu. Ezin dute ulertu zergatik dagoen gaizki min ematea.

Laburbiduz, beraientzat errespetuak ez du inongo baliorik, ez behintzat kideen artean; hori bai, irakasleari erabateko errespetua diote, beldurra dela ez esateagatik.

Eguneroko ikasketa plangintzari dagokionez, oso ezberdina da hemengo antolakuntza. Hauek dira, esate baterako landu ditugun gai batzuk (gai bakoitzarekin eguneko sei orduak bete behar izan ditugu): la luz y el calor; el aparato respiratorio; el día del estudiante boliviano; los derechos y deberes del niño boliviano; las palabras contrarias; producciones literarias; tablas de multiplicación (1-9); unidades de medida – longitud; divisiones exactas; maquinas simples; el aparato circulatorio … Ez daukate etenaldirik, eguneko sei orduak gai bakar bat lantzen pasatzen ditugu. Nahiz eta, gaiarekin zeharkako erlazio bat bilatuz, jolas batzuk egunero egiten saiatzen garen.

Bigarren aste amaieran, ostiralean, plastika- saio bat prestatzeko aukera izan genuen. Horretarako, adin- talde bakoitzarentzat maskara eredu batzuk egin genituen (ura, sua, lurra eta haizea) beste egun batean antzez- lan txiki bat egiteko baliagarriak izango zaizkigunak. Kareta hauek egitea nahiko erraza izan zen eurentzat, kopiatzeko erudua eskura baitzuten. Baina txundigarria izan zen, koloreak eskura jarritakoan, material desberdinak emandakoan (argizarizko margoak, koloretako arkatzak, plastidecor-ak …) euren kabuz koloreak aukeratu zituztela eta nahi zuten modura konbinatzeko gai izan zirela. Azken batean, ez zen ordurartean egin ohi zituzten lan zuzendu eta itxia, nolabaiteko askatasuna sentitu zuten, dibertitu egin ziren goiz hartan eta irribarretsu ikusi genituen irudimenari ateak zabalduz.

Antzeman dugun desberdintasun nabarmenetako bat psikomotrizitate finarena izan da. Euskal Herriko eskoletan haur hezkuntza etaparen hasieratik ematen zaio garrantzia arlo honi, eta ikasgeletan material ugari eta anitzak topa ditzakegu hau lantzeko (guraizeak, puntzoiak, puzzleak, enkajableak …) Hala ere, hemen ez dugu horrelako ezer topatu eta guraizeak erabili behar izan ditugun kasuetan, ikasle askok guraizeekin mozten ez zekitela ikusi dugu. Horren aurrean, ausartenek guraizeak hartu eta euren lanak mozten saiatzen ziren eta baita beren kideenak ere (9- 10 urtekoen kasuan). Haur hezkuntzakoek eta lehen nahiz bigarren mailakoek ez dituzte ezta guraizeak ukitu ere egin. Beraz, zailtasun handiak dituzte objektu txikiak eskuekin manipulatzeko eta ziurtasun eza, sekulan egin gabeko jarduerak baitira. Hori bai, izugarrizko abilezia dute “cuter”-arekin (edo “eskileto”arekin eurek dioten moduan) arkatzari punta ateratzen.

Ikusitakoa ikusirik, zaila egiten zaigu teoria eta praktika arteko lotura bat egitea, ikusi ahal izan dugun irakaskuntza autoritatean, diziplinan eta perfekzionismoan oinarriturik baitago. Zaila egiten zaigu baita ere, ikasle hauekin urruneko helburu batzuk finkatzea. Izan ere, sekulako aurreraupusutzat hartzen baitugu edozein aldaketa txiki. Esate baterako, lehen astean marrazki bat euren kabuz, euren irudimenetik abiatutako zirriborro bat egitea ia ezinezkoa zen. Idatzitakoa isladatuko zuen adierazpen grafiko bat egiteko eskatzen genienean, berehala liburuaren bila joaten ziren, bertan adibideak baitzituzten. Ondoren marrazki hauek kalko paperarekin kopiatzen zituzten euren koadernoetan; kalko paperik ez bazen, horri bat arkatzez margotu eta hura erabiltzen zuten irudia berdin- berdin eta txukun- txukun kopiatzeko.

Teoria eta praktikaren arteko loturen saiakera honetan konturatu gara zein desberdina den irakaskuntza putzuaren alde baten zein bestean. Egunetik egunera asko ari gara ikasten, eta unibertsitatean ikasitakoaz gain gure irudimenari hegoak zabaltzen dizkiogu Canchas Blancasera joaten garen bakoitzean, zaila izan baita egunero, gai bakar batekin eta ia materialik gabe sei ordu betetzea eta haurrei zerbait ulertaraztea.

Azken batean, jakin badakigu gu hemendik joaten garenean egoerak lehengoan jarraituko duela, eta beraz, ezin dugula gure irakaskuntza inposatu.

Hala ere, gu hemen gauden bitartean, aldaketa txiki batzuk egin ditugu: hala nola, jolasen bidezko irakaskuntza; mapa kontzeptualen erabilpena dakitenetik abiatuz; jarduera dinamikoagoak; parte hartze handiagoa; ikasleen arteko eztabaidetan esku-hartzea…

Harro gaude egiten ari garen lanarekin eta irakaslearengan ere aldaketa batzuk somatzen ari gara, jarrera baikorragoa baitu gurekiko (lehengoan zoriondu egin gintuen gure ahaleginagatik eta proiektu berriak sortu nahi ditu gurekin elkarlanean).

Gure aldetik, badakigu esperientzia hau ez dugula bizitzan ahaztuko, egun bakoitzak erronka berri bat suposatzen baitu. Espero dugu hemen ikasitakoarekin han ere irakasle hobeak izango garela, “hobeak”, gure irizpideetan oinarrituz.

Okurin, gure familiarengandik, lagunengandik eta Euskal Herriaren berotasunetik urrun egon arren, izarretatik eta ametsetatik gertuago gaudela dirudi.

LEHEN ALDIZ OCURI-RANTZ

Sei ordu autobuses egin eta gero (oraingoan lehenengoan baino lasaiago, jakinik bizirik iritsiko garela), 4079m-tara heldu gara. Hau da Okuri. Autobusetik jaitsi orduko, hezurretarainoko hotza. Motxilak bizkarrean hartu eta gure bidai- kide bilakatu diren bi enfermera kanariarrak topatu ditugu: Marta eta Nayra. Hilabetez eurekin konpartituko dugu “etxea”. Herrian festak dira, eta musika, dantzak eta chicha (hemengo edari alkoholduna) dira nagusi kaleetan zehar. Adierazi digutenez, norbaitek gonbidatuz gero onartu egin beharra dago eta lehendabizi pachamamari eman behar zaio apurtxo bat.

Behe- laino lodia nagusi da gure inguruan, kaleak ia ikustezin dira eta IPTKren egoitza tontorrean omen dago.

LEHEN BISITA IPTK-RA

Sekulakoa da ONG honek Bolivian duen muntaia, batez ere, Sucre eta inguruetan, eta Chayanta probintzian (Okuri, Ravelo, Pocoata eta Colquechaca). Gure lehen bisita honetan, Sucreko azpiegiturak erakutsi dizkigute: ludoteka, haurtzaindegia, eskola- musikorreko bulegoa, musika (Charango) saioak, dantza (balleta eta folklore herrikoia), pintura, laguntza pedagogikoa, liburutegia, emakueentzako sukaldaritza ikastaroak … Zuzendariaren harrera ezin hobea izan da, eta irakasle bakoitzak bere alorraren aurkezpen luze eta zabala egin digu. Bidaiatik oso nekatuta genden arren, eskertzekoa izan da xehetasun guztiekin jaso dugun informazioa.

Arratsalde osoan gidari Jose Luis izan dugu, IPTK-ko langile bat, eta gurekin harremanetan mantendu den Gonzalo zuzendaria ere ezagutu ahal izan dugu.

Proiektu ugari ditu ONG-ak eta guk ezaguturikoa CERPI izenekoa soilik da. Magisteritzako praktikei begira, eskola- mugikorrarekin kontatzen genuen. Baina ikusi dugunagatik, laguntza pedagogikoaren gelan ere lagungarriak izan gaitezke. Hori dena, otsailerako utzi beharko dugu, oraingo Okuri aldera baikoaz.

LEHEN ASTEBURUA SUCREN

Hiri xarmangarria, gure ametsak betetzen dituena eta biharramunean ohetik altxatzeko indarra ematen diguna. Ez dugu gehiegi arakatu hiria, baina jada gure gustuko tokitxo batzuk bilatu ditugu: “El Capital” kafetegia eta bertako fruta entsaladak eta mokachinoa; “El Gato” txoko bohemioa, gure pentsamenduak koadernoan idazteko txoko polita, musika lasaia entzunez eta bidaiari gehiagorekin topatuz; “Joy Ride” kafe ona eta WIFIa duen taberna erakargarria; “Bibliocafe” afari europearrak eta musika zuzenean; “El Parrillín” azken momentuan egindako haragi gozoa merke jateko toki boliviarra; eta sei hilabete hauetan gure bigarren etxea izango den “Pachamama” (quechueraz “ama- lurra”) hostala. Bertan Anita eta Martin, zein baino zein goxoagoak gurekin, etxean bezala sentiarazten gaituztenak.

SANTA CRUZ - SUCRE

Bidaia beldurgarria, hamasei ordu Bolivar autobusean, antiplanoko mendi malkartsuetan barrena. Lokatzak oztopaturiko bidaia, zamaz bete- bete egindako autobusa, erreka gainetik eta amildegi ertzean gurpilak labainduz.

SANTA CRUZ - BOLIVIA

Hiri grisa da, kearra zeruan eta kutsadura lurrean. “Cañoto” kalea izan da gure erreferentzia, hortik gertu izan baita gure lehen geldi- lekua (C/ Mercado) Hostal Ambar. Hiri nahiko arrotza izan da guretzat, denbora gutxiz egon baikira bertan eta hasierako lehen egunak oso gogorrak baitira emozionalki. Zenbat sentimendu batera: nekea, poza, tristura, etxemina, ilusioa, ezinegona …

Ez dugu aukerarik izan hiria gehiegi ezagutzeko, baina bai gure antzera bidaiatzen dabilen jendearen bilgunea ezagutzeko: Plaza 24 de septiembre. Bertan europear itxurako zerbezeria txiki bat topatu dugu, etxetik gertu sentiarazten gaitu, bidaiari gehiagorekin hitz pare trukatzeko aukera izan dugu; eta bitartean, plazan dagoen mugimendua bistaratu daiteke. Plaza honetan katedrala dago eta 1 BOB-en truke kanponderrera igo gara. Ez da beste munduko esperientzia izan.

Hiriaren alde herrikoiago baten bila, merkatuak bisitatu ditugu. Hor bai usaindu dugula Boliviako hiri baten lehen zantzua.

Otordu merke bila, lehen gosaria kale estuetan ibiliaz topatu dugu: laranja zuku epel bat eta esne- opil lehor batzuk. Afaria ere antzeko moduan egiten saiatu gara, hostalaren azken pisutik hiriaren kearrak bistaratuz. Etxekoekin lehen harremana, dendatxo batean zegoen teléfono txiki batetik egin dugu, trafiko zaretek oztopatuz.